Josefa Marcelina Baroja Etxeberria

(...1912)

Ignacio Ramon Baroja hil zenean, 1874ko ekainaren 9an, haren seme Antonio Barojak hartu zuen inprimategiaren kargu. Ez luzarorako, ordea: 1879an hil egin zen bat-batean. Euskal-Erria aldizkaria 1880an argitaratzen hasi zenean, hala ere, Antonio Baroja agertzen zen oraindik aldizkariaren jabe.

Oinordekorik utzi ez zuenez, haren arreba Josefa Barojak hartu behar izan zuen inprimategiko zuzendaritza bere esku. Senarra Canuto Ignacio Muñoz zuen; euskaltzale eta abertzale (orduko eran bada ere) porrokatua. Baroja etxeak betidanik euskarari eta euskal kulturari laguntasun handia egin bazion, Canuto Ignacio Muñoz-en lanak areagotu egin zuen inprimategiaren joera euskaltzalea. Garai hartan, baita ere Jose Manterolaren laguntza izan zuten Barojatarrek beren eginbeharretan.

Behin Santo Tomas egunez bertso saioa antolatzea otu zitzaien: Ikatz kalean (gaurko Juan de Bilbao), alderik alde bi balkoitatik kantatu zioten elkarri bertsolariek. Esaten denez, hori izan zen urtero Antzoki Zaharrean egiten zen euskal festaren jatorria.

 

Canuto Ignacio Muñoz 1885ean hil bitartean inprimategiak «Hijos de Ignacio Ramon Baroja» izena hartu zuen, eta handik aurrera berriz «J. Baroja e Hijos».

 

Josefa Barojak nortasun berezia erakutsi zuen inprimategia aurrera eramateko. Lantegia zabaldu eta makinak goitik behera aldatuta, orduan zenik eta moldiztegirik modernoena bihurtu zen Barojatarrena. Inprimategia sortu zenetik mendeurrena ospatzeko pozaren pozez prestatzen ari zirela, 1912an, hil zen Josefa Baroja.

Joaquin Maria Florentino Muñoz-Baroja, Josefaren seme zaharrena, egin zen orduan etxearen kargu. Inprimategiak betidanik izandako izena gal ez zedin, «Muñoz-Baroja» bi abizenak lotzea erabaki zuten. Halako historia luzea izan ondoren, inprimategia 1990ean itxi zen betiko. Hala ere, Muñoz-Barojatarrak badira oraindik Donostian; arbasoen inguruko xehetasun gehienak eta argazkiak haiei zor dizkiegu.

Argazkia: