Jose Vicente Etxegarai

(...1853)

Donostia zahar-zaharreko erakusle dugu Jose Vicente Etxegarai; harresiak bota aurreko Donostia hartako olerkaririk ezagunena izan zen.

XVIII. mendeko azken hamarkadan jaio zen Donostian; errikoseme porrokatua izan behar zuen. Artean, plaza militarra zen Donostia, harresiez inguratua, eta etengabeko liskar nahiz borroken mende bizitzera behartuak zeuden orduko donostiarrak. Gure hiria ez zen, beraz, bizitzeko oso leku alaia izango. Etxegarai egoera itxi eta itogarri hartan jai giroa jartzen ahalegindu zen bere olerkiez. Donostiako egunean, abuztuko Ama Birjinaren inguruan, Eguberrietan nahiz inaute garaian egiten ziren festa guztietarako bazuen beti olerkirik prest; herriak luzaro gorde zituen olerki horiek bere kantetan, baita XIX. mendearen azken hondarretaraino ere.

1813an portugaldar eta ingeles gudarosteak Donostia guztiz kiskali eta suntsitu ondoren hiria berriz jasotzeko egindako urrats guztiak, ia banan bana jarrai daitezke Etxegarairen olerkien bidez: Plaza Berria (gaurko Konstituzio plaza) zabaltzea, udaletxe berriaren eraikuntza, kale berriak irekitzea, eta abar.

Hondamendiaren aztarnak guztiz gainditu gabe zirelarik, donostiarrek ostera beren ohiko festak ospatzeko lana hartu zuten. Horrela, Etxegaraik parte nabarmena izan zuen 1817an antolatu zen lehen Arzaigokia inude eta artzainen festan; behar ziren olerki eta kanta guztiak idazteaz gain, Aita Meltxor izeneko papera jokatu zuen.

1853an hil zenean San Bartolomeko kanposantu zaharrean hilobiratu zuten; geroago, ordea, kanposantu hori kendu zenean Polloeko hilerri berrira eraman zuten.

Jose Manterolak hala esan zuen: Etxegarairen hilobian, beste idazle askorenean bezala, egiaz idatz daiteke: poeta izan zen; pobre bizi eta hil zen.

 

Erretratua: Euskal-Erria, 1900, I, 138 or.