Jose Artetxe Aranburu

(1906-1971)

Azpeitian sortu zen 1906ko martxoaren 12an, baina bere bizitzaren zatirik handiena Donostian egin zuen. Gazte-gazterik, ikasketak utzi eta lanean hasi behar izan zuen, familiaren diru estuasunak nolabait arintzeko. Hala ere, idazle sena barruan zeraman, eta 21 urte zituelarik hasi zen bere artikuluak argitaratzen. Asko idatzi zuen, gehienetan erdaraz, baina euskaraz ere asteroko zutabea izan zuen Zeruko Argia aldizkarian hasiera-hasieratik; Eganen ere artikulu asko argitaratu zituen 1951tik aurrera. 1962an hitzaurrea idatzi zion aita Goenagaren Agurea eta atsoa liburuari.

Erdaraz gipuzkoar eta euskaldun ospetsuen biografiak idatzi zituen: Loiolako Inazio, Xabierreko Frantzisko, Elkano, Urdaneta, Legazpi, Lavigerie, eta beste hainbat. Saiakera ere idatzi zuen; ezagunena Saint-Cyran lana da, euskal jansenismoaren azterketa zorrotza.

Erlijioa eta Euskal Herriaren antzinako egoera izan zituen bere lanen ardatz. Atzera begira sortu zituen, beraz, bere lanik garrantzitsuenak. Izan ere, Artetxek bazuen kontraesan aski sendorik bere garaiko arazoetatik ihes egiteko: euskal duintasunaren alde mintzatu arren, ez zen sekula Francoren zapalkuntzaren aurka azaldu.

Hala ere, Gipuzkoan eta Euskal Herrian oro har ospe handia izan zuen, eta ezin konta halako hitzaldiak egin zituen herririk herri.

Hil hurren, bere obrarik garrantzitsuena argitaratu zuen 1970an: El abrazo de los muertos, gerra zibilean berak idatzitako egunkaria hain zuzen.

Hurrengo urtean, 1971ko irailaren 23an hil zen Jose Artetxe Donostian, hirurogeita bost urte zituela. Hil ondoren omenezko hitzak eskaini zizkioten Zeruko Argia aldizkarian Nemesio Etxanizek, Xalbador Garmendiak, Yon Etxaidek eta Luis Haranburu Altunak, besteak beste.

 

Argazkia: EGIPV, Lit. III, 509 or.